کد مطلب:88669 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:301
ترجمه: كسی را كه به او ظلم كرده می بخشد و به آن كه محرومش ساخته، عطا می كند و با كسی كه پیوندش را قطع كرده رابطه برقرار می كند. شرح: در این قسمت مولی به سه صفت دیگر اشاره می كنند كه هر كدام از مكرمتهای اخلاقی و ارزشهای پسندیده ی انسانی است، عفو ناشی از شجاعت، و اعطاء و بخشش به كسی كه او را محروم ساخته ناشی از سخاوت، و ارتباط با كسی كه از او بریده ناشی از رحمت است. در مورد این سه صفت و فضیلت آنها، روایات زیادی وارد شده است: از امام صادق (ع) روایت شده كه فرمودند: رسول الله در خطبه ای چنین فرمودند: الا اخبركم بخیر خلایق الدنیا و الاخره: العفو عمن ظلمك و تصل من قطعك و الاحسان الی من اساء الیك و اعطاء من حرمك»[1]. آیا بهترین اخلاق دنیا و آخرت را به شما خبر ندهم؟ (بدانید كه بهترین اخلاق ) عفو و گذشت از كسی است كه به تو ستم كرده و پیوستن به كسی كه از تو [صفحه 436] بریده و نیكی با كسی كه به تو بدی نموده و بخشیدن به كسی كه تو را محروم ساخته است. 2- از ابی حمزه ثمالی نقل شده كه گفت شنیدم از امام سجاد (ع) كه می فرمود: وقتی روز قیامت شد، خداوند تبارك و تعالی اولین و آخرین را در یك جا جمع می كند، سپس منادی ندا می دهد «این اهل الفضل» كجایند اهل فضیلت، عده ای از مردم بلند می شوند و ملائكه با آنها روبرو شده و می گویند فضل شما چه بود، می گویند: كنا نصل من قطعنا و نعطی من حرمنا و نعفو عمن ظلمنا، با كسی كه قطع ارتباط با ما كرده بود ارتباط برقرار می كردیم و به كسی كه ما را محروم ساخته بود، بخشش می نمودیم. از كسی كه به ما ستم نموده بود، درمی گذشتیم» سپس به آنها گفته می شود، راست گفتید داخل بهشت شوید[2]. 3- جابر از امام باقر (ع) نقل می كند كه فرمودند: «ثلاث لا یزید الله بهن المرء الا عزا: الصفح عمن ظلمه و اعطاء من حرمه و الصله لمن قطعه، سه چیز است كه خداوند به سبب آنها به انسان عزت می دهد: گذشت از كسی كه به انسان ظلم و ستم كرده و اعطاء و بخشش به كسی كه او را محروم ساخته و ارتباط با كسی كه قطع ارتباط كرده است»[3]. اخبار در این معنا بسیار است و مرحوم كلینی در باب عفو در كافی آورده است. عفو از كسی كه به انسان ستم نموده، و عنایت و رسیدگی به كسی كه انسان را در وقت سختی دستگیری نكرده و ارتباط با كسی كه از انسان بریده و با او قهر كرده، بسیار نیاز به مجاهدت نفسانی دارد، پیروزی در میدان نفس را نیاز دارد، حضرت عفو و اعطاء و ارتباط تنها را از صفات پرهیزگاران شمردند، بلكه اضافه به ظالم و [صفحه 437] محروم كننده و قاطع ارتباط، كردند، تا شدت مجاهدت نفسانی و بلندی روح پرهیزگار واقعی را بفهمانند. یكی از شارحان كتاب شریف كافی در مورد این روایات می گوید: از صفات اهل كرم عفو از كسی است كه به آنها ستم روا داشته و از صفات لئام و پست طینتان انتقام و تشفی و عقاب است تا غیظ و غضب درونی را كه آفتی نفسانی است دفع كنند، این آفت نفسانی و بیماری روانی، جهال و كسانی را كه دارای نقص روحی هستند متغیر می كند زیرا بسیار سریع در برابر هر چه مخالف هواهای نفسانی آنهاست متاثر می شوند. و اما معنی عطا كردن به كسی كه انسان را در وقت تنگدستی از عطای خود محروم كرده این است كه وقتی احسان به كسی كردی و او مقابله به مثل كرد یا با بدی و كفران نعمت با شما برخورد كرد از احسان او روی گردان مشو، زیرا اگر او شكرگزاری از تو نكرد، دیگری چنین می كند و اگر هم احدی از تو سپاسگزاری و تقدیر نكرد، خداوند احسان كنندگان را دوست دارد، چنانكه در قرآن مجید فرمود، و در شرافت و فضل تو همین بس كه تو مورد خطاب «این اهل الفضل» در روز محشور شدن اولین و آخرین قرار می گیری. و اما مراد از «صله من قطعك» این است كه به هر وسیله ممكن با كسی كه با تو قطع رابطه كرده، ارتباط برقرار كن، خصوصا اگر از ارحام و بستگان نزدیك تو باشد.[4]. حال به طور جداگانه در مورد این سه فراز سخن گوئیم: یعفو عمن ظلمه از بهترین صفات، گذشت از كسی است كه به انسان ظلم كرده است، عفو معمولا در وقتی است كه انسان قدرت انتقام دارد و گرنه اگر این قدرت را نداشته باشد مقام، مقام صبر است نه عفو. [صفحه 438]
(یعفو عمن ظلمه و یعطی من حرمه و یصل من قطعه)
صفحه 436، 437، 438.